Vücut ve Beyin Arasındaki İlişki
Kaygı, bireyin mevcut ya da muhtemel tehditler karşısında hissettiği rahatsız edici ve hoş olmayan bir duygusal durumdur. Normal koşullarda kaygı, evrimsel süreç içinde insan için sağlıklı bir tepki mekanizması olarak gelişmiştir. Bu duygunun temel amacı, bireyi olası tehlikelerden korumak ve hayatta kalmasını sağlamaktır.
Vücudumuz, potansiyel bir tehlikeyle karşılaştığında kaygı tepkisi üretir. Bilimsel olarak bu kısa süreli kaygı tepkisi, savaş-kaç tepkisi (fight-flight reaction) olarak tanımlanır. Adından da anlaşıldığı üzere, kaygının ortaya çıkardığı psikolojik ve fizyolojik belirtiler, bireyin tehlike ile mücadele etmesine veya ondan kaçmasına yöneliktir. İlkel yaşam koşullarından günümüzün daha güvenli ortamlarına kadar, bu mekanizma içgüdüsel olarak varlığını sürdürmektedir.
Hayalinizde bir ormanda yalnız başınıza yürüyüş yaptığınızı canlandırın. Ağaçların arasında yürürken, biraz ileride size zarar verebilecek bir vahşi hayvanı fark ettiğinizde, eğer kaygı duymuyorsanız, muhtemelen kendinizi korumak için güvenli bir alana sığınmak yerine yolunuza devam eder ve hayvan tarafından zarar görebilirsiniz. Ancak kaygının tetiklediği savaş-kaç tepkisi, vücudunuzun alarm sistemini devreye sokar; bu sayede sizi hemen harekete geçirir ve güvenli bir yere yönlendirir, böylece korunmanızı sağlar.
Tehlike algılandığında, beyin, otonom sinir sistemiyle etkileşime geçer. Otonom sinir sistemimiz, semptatik sinir sistemi ve parasempatik sinir sistemi olmak üzere iki ana alt bölümden oluşmaktadır. Bu sistemler, enerji seviyemizi düzenlemek, harekete geçmek için hazırlanmamızı sağlamak ve hareket sonrası vücudun normal haline dönmesini kontrol etmekten sorumludur.
- Sempatik sinir sistemi: Tehlike anında aktive olan bu sistem, böbrek üstü bezlerinde adrenalin ve noradrenalin hormonlarının salgılanmasını sağlar. Kişi bir tehdit ile karşılaştığında, bu sistem devreye girer, adrenalin ve noradrenalin üretimi başlar.
- Parasempatik sinir sistemi: Sempatik sinir sisteminin aşırı uyarılmasını önlemek ve artan aktivite düzeyini yavaşlatmak için çalışan bir sistemdir.
Tehlike anında vücutta titreme, terleme, baş dönmesi, mide bulantısı, bayılma hissi, çıldırma korkusu ve ölüm korkusu gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Ancak vücudumuz bir bütün olarak çalışır; sistem sonunda savaş-kaç tepkisini yeterli görerek parasempatik sistemi devreye alır. Bu durum, deneyimlenen kaygının belirli bir süre içinde geçici olduğunu gösterir. Kaygı hissi, sonsuza kadar sürmez; vücut, zamanla eski haline döner ve panik atağın yaşandığı anlarda bireye zarar verecek bir boyuta ulaşmaz.
Sempatik sinir sistemi devre dışı kaldığında, aktifken salgılanan kimyasallar bir süre daha vücutta kalabilir. Bu nedenle bazı belirtiler devam edebilir; ancak bu durum geçicidir. Titreme, baş dönmesi gibi endişe verici hislerin devam etmesi doğal ve zararsız bir durumdur.
