Dikkat Dağınıklığı ve Çocuklar: Danışman Psikolog Sümeyye Üstün’ün Önerileri

Dikkat Dağınıklığı ve Çocuklar: Danışman Psikolog Sümeyye Üstün’den Öneriler

Günümüzde dikkat dağınıklığı, özellikle çocuklar arasında yaygın bir sorun haline gelmiştir. Ebeveynler, çocuklarının dikkat eksikliği ile başa çıkabilmek için ne yapmaları gerektiğini sıklıkla merak ediyor. Danışman Psikolog Sümeyye Üstün, dikkati etkileyen faktörleri ve bu duruma karşı uygulanabilecek çözüm yollarını açıklıyor. İşte bu konudaki detaylar…

Dikkat, en genel anlamıyla zihinsel bir faaliyetin odaklaşması olarak tanımlanabilir. Dikkatin üç temel bileşeni bulunmaktadır:

• Genel Uyarılmışlık Hali: Çevreye karşı genel bir duyarlılık ve farkındalık düzeyidir; uyarıcılara hazır olma halidir.
• Seçicilik: Önemli ve amaca uygun özellikleri araştırarak çevreyi tanıma yeteneğidir.
• Yoğunlaşma: Dikkati belirli bir noktada yoğunlaştırma ve dikkati sürdürebilme becerisidir.

Peki, bu tanımlarla ne demek isteniyor, birlikte inceleyelim: Genel uyarılmışlık hali, temel olarak bir hazır oluş durumunu ifade eder. Çocuğunuz, öğretmek istediğiniz bir davranışa duygusal olarak hazır mı? Örneğin, kağıtları çizgilerine göre kesmek, düzgün yazmak, sınavları başarıyla geçmek ya da başka bir nesneyi bir yerden bir yere taşımak gibi. Çocuğunuz, iyi bir lise veya üniversite kazanmanın önemini duygusal olarak biliyor mu? Eğer çocuğunuzun içinde böyle bir motivasyon yoksa, özel dersler veya psikologlar ile çalışsanız bile, öğrenme ve dikkati aktif hale getiremeyebilirsiniz.

Diğer unsurlar ise bilişsel ve motor becerileridir. Duygusal hazırlığın yanı sıra, bilişsel ve motor becerilerin gelişimi de dikkati toplamakta önemli bir rol oynar.

Seçicilik ise, çocuğun amacına yönelik ilgisiyle ilgilidir. Bir ortama girdiğinizde aklınıza ilk gelen düşünce ya da fark ettiğiniz nesne, seçici dikkatinizle ilişkilidir. Bu, kişisel özelliklerinize ve ihtiyaçlarınıza göre beyninizin algıladığı ilk nesneleri temsil eder. Yoğunlaşma, dikkati bir noktaya yönelttikten sonra orada sürdürebilme yeteneğidir; bu süre, her bireyde farklılık gösterebilir (5 dakika, 10 dakika, 15 dakika, yarım saat vb.).

Dikkati Etkileyen Uyarıcı ile İlgili Özellikler

Uyarıcıların (öğretmek üzere ortama soktuğumuz öğeler) bazı özellikleri vardır:

• Fiziksel Özellikler: Uyarıcıların nasıl göründüğü.
• Zıtlık veya Benzerlik: Daha önce öğrendiğimiz şeylere benziyor olması veya hiç benzememesi.
• Tekrar: Dikkati etkileyen bir diğer özellik, öğrenmede tekrarın önemidir.
• Hareket: Uyarıcının hareketli olup olmaması; hareket halindeki uyarıcılar daha fazla dikkat çeker.

Dikkati Etkileyen Bireysel Özellikler

Dikkati etkileyen bireysel özelliklerin ilki, beklentilerdir. Kişinin olmasını istediği beklentiler, dikkatini doğrudan etkiler. Örneğin, ders çalışmasını istediğiniz bir çocuk düşünelim; eğer bu çocuk kişisel bir beklentiye sahipse, derse olan dikkati artacaktır (yüksek not aldığında verilen ödüller veya sevdiği arkadaşının ortamda olması gibi).

İkincisi, geçmiş yaşantılardır. Bu, çocukluk dönemimizden itibaren hem ailemizden aldığımız hem de yaşadığımız dış olaylarla şekillenen bir unsurdur. Örneğin, kitap okuma alışkanlığı kazandırmak istediğiniz bir çocuk, eğer ailesinde kitap okuyan biri yoksa, bu alışkanlığı edinmekte zorlanabilir. Geçmişte yaşanan travmatik deneyimler de dikkati etkileyebilir; örneğin, çocukken sert bir disiplinle büyüyen birinin, ona benzeyen bir öğretmenle karşılaştığında öğrenme süreci zorlaşabilir.

Üçüncüsü, ilgilerdir. Çocuğunuzun bir ilgi alanı varsa (spor, sanat, etkinlik vb.), bu ilgi dikkatini çekecektir. Ebeveynler olarak, çocuğunuzun meraklarını desteklemek son derece önemlidir; çünkü bu, beynindeki sinaptik bağlantıları güçlendirir. Amerikalı nörobiyolog ve psikiyatrist Daniel Siegel’in araştırmaları, insan beyninin ergenlik döneminin sonuna kadar gelişmeye devam ettiğini göstermektedir. Bu dönemde, bireyler geliştirebileceği bağlantıları güçlendirirken, diğerlerini de ortadan kaldırır.

Dikkati etkileyen bireysel özelliklerin sonuncusu ise ihtiyaçlardır. Açlık gibi temel ihtiyaçlar, dikkat dağıtıcı unsurlar haline gelebilir. Örneğin, 14 yaşındaki bir çocuğun derslerine dikkatini verememesi, aslında onun sosyal ihtiyaçlarını keşfetme çabası olabilir. Bu durumda, ebeveynler olarak bu ihtiyacı anlayıp, uygun yönlendirmeler yapmak önem taşır.

Sümeyye Üstün, Psikolojik Danışman